Rối loạn kinh nguyệt là bất thường của kinh nguyệt về chu kỳ kinh, thời gian hành kinh, lượng máu kinh... Đây là bệnh thường gặp ở phụ nữ và là triệu chứng của nhiều loại bệnh.
Ở phụ nữ bình thường, tuổi bắt đầu có kinh là khoảng 12 - 16 tuổi. Chu kỳ kinh trung bình là 28 ngày, có thể thay đổi từ 21 - 35 ngày. Chu kỳ kinh dài trên 35 ngày thì gọi là kinh thưa, chu kỳ ngắn hơn 21 ngày thì gọi là kinh dày.
Mỗi kỳ kinh ra máu thường kéo dài từ 3 - 4 ngày, khi kinh kéo dài trên 7 ngày thì gọi là rong kinh. Lượng máu mất trung bình cho mỗi kỳ kinh là khoảng 50 - 100 g. Lượng máu kinh nhiều hơn bình thường được gọi là cường kinh và nếu ít hơn bình thường thì gọi là thiểu kinh.
Rong huyết là sự ra huyết âm đạo bất thường mà không liên quan đến chu kỳ kinh.
Vô kinh là tình trạng không có kinh. Không có kinh từ nhỏ đến lớn thì gọi là vô kinh nguyên phát, nếu đã có kinh một thời gian rồi ngưng mà không phải do mang thai thì gọi là vô kinh thứ phát. Ngoài ra còn có tình trạng vô kinh sinh lý (có thai, mãn kinh).
Rối loạn kinh nguyệt thường gặp là rong kinh, rong huyết. Tình trạng này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi với những nguyên nhân khác nhau.
Những nguyên nhân nào gây rối loạn kinh nguyệt?
Ở tuổi dậy thì, chu kỳ kinh thường không đều, khi dài khi ngắn hoặc vô kinh hoặc rong kinh. Nguyên nhân là do vòng kinh không có rụng trứng vì sự điều chỉnh nội tiết của vỏ não xuống buồng trứng hay sự hoạt động của buồng trứng chưa ổn định. Khi đến tuổi trưởng thành, tình trạng rối loạn kinh nguyệt sẽ được cải thiện vì hệ thống điều chỉnh nội tiết từ vỏ não xuống buồng trứng đã hoàn chỉnh.
Ở phụ nữ lứa tuổi tiền mãn kinh, biểu hiện rối loạn kinh nguyệt tương tự như trên do vòng kinh cũng không có rụng trứng.
Ở lứa tuổi sinh đẻ, rong kinh rong huyết có thể do nhiều nguyên nhân:
- Nguyên nhân thực thể:
+ Nguyên nhân có liên quan đến thai nghén như dọa sẩy thai, thai ngoài tử cung, sẩy thai sót nhau, thai trứng, thai chết lưu.
+ Nguyên nhân không liên quan đến thai như u xơ tử cung, u nang buồng trứng, ung thư cổ tử cung, ung thư buồng trứng, ung thư tử cung. Đây là những bệnh lý có thể xảy ra cả ở lứa tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh.
- Nguyên nhân tâm lý: stress, học sinh căng thẳng trong mùa thi cử. Họ có thể bị vô kinh nhiều tháng hoặc có kinh kéo dài.
- Sử dụng thuốc nội tiết không đúng cách: những thuốc nội tiết thường dùng là thuốc tránh thai, nhất là loại thuốc tránh thai sau giao hợp. Nếu lạm dụng thuốc này thì dễ bị ra huyết bất thường sau khi uống thuốc và kinh nguyệt sẽ không có chu kỳ rõ ràng.
- Thêm vào đó, dụng cụ tử cung, thuốc nội tiết thay thế dành cho lứa tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh, viêm nhiễm sinh dục cũng có thể dẫn đến tình trạng ra huyết âm đạo bất thường.
Vô kinh nguyên phát có thể là do dị tật sinh dục bẩm sinh như: không có tử cung, không có âm đạo, buồng trứng không phát triển, màng trinh bít kín. Suy buồng trứng sớm, dính buồng tử cung sau nạo hút thai, rối loạn nội tiết có thể dẫn đến vô kinh thứ phát. Vô kinh sinh lý là do tình trạng mãn kinh khi buồng trứng đã ngưng hoạt động. Tuổi mãn kinh trung bình vào khoảng 45 - 50 tuổi.
Rối loạn kinh nguyệt ảnh hưởng ra sao đến sức khỏe của phụ nữ?
Trong lứa tuổi dậy thì, bé gái thường vô kinh nhiều tháng, sau đó có kinh lại thì kinh kéo dài. Trường hợp bị rong kinh, mỗi ngày người bệnh thấy có xuất huyết âm đạo không nhiều, có khi không ướt hết một băng vệ sinh nhỏ, mà chỉ là một chút máu đen. Nhưng nếu ra huyết kéo dài nhiều tháng thì sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng, đôi khi phải truyền máu. Thiếu máu sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ gái, ảnh hưởng đến sự học hành, đồng thời sẽ có triệu chứng suy nhược cơ thể đi kèm theo. Đối với người trong lứa tuổi sinh đẻ mà vòng kinh không rụng trứng thường dễ bị hiếm muộn.
Phải làm gì khi rối loạn kinh nguyệt?
Khi có bất kỳ biểu hiện của rối loạn kinh nguyệt, nên đi khám phụ khoa ngay. Siêu âm là một trong những phương pháp giúp chẩn đoán thai và các khối u sinh dục dễ dàng, nhanh chóng, ít xâm lấn, rẻ tiền mà độ chính xác khá cao. Tuy nhiên, không phải loại bệnh nào cũng có thể dùng siêu âm để định bệnh, chẳng hạn như những bệnh nhiễm khuẩn, rối loạn nội tiết. Những bệnh này thì phải làm xét nghiệm máu mới tìm được nguyên nhân bệnh. Để chẩn đoán ung thư nội mạc tử cung, bệnh nhân phải được nạo lòng tử cung để làm xét nghiệm mô học. Đối với bệnh viêm sinh dục, cần có xét nghiệm cấy vi khuẩn để định danh. Để chẩn đoán ung thư cổ tử cung, cần phải làm phết tế bào cổ tử cung, sinh thiết cổ tử cung... Như vậy, có rất nhiều phương pháp từ đơn giản, rẻ tiền như soi cổ tử cung, đến phức tạp, đắt tiền như cộng hưởng từ, chụp cắt lớp (gọi tắt là chụp CT), nội soi... để tìm nguyên nhân gây ra rối loạn kinh nguyệt.
Phòng ngừa rối loạn kinh nguyệt bằng cách nào?
Có những bệnh gây rối loạn kinh nguyệt mà phụ nữ có thể phòng ngừa được bằng cách vệ sinh phụ nữ đúng cách để tránh viêm nhiễm sinh dục. Cần quan tâm đến vấn đề vệ sinh khi có kinh, vệ sinh thai nghén và nhất là trong quan hệ tình dục. Những bệnh lây truyền qua đường tình dục sẽ dẫn đến những hậu quả nặng nề đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ như vô sinh, thai ngoài tử cung, viêm phần phụ mạn tính, viêm vùng chậu...
PGS.TS. VŨ THỊ NHUNG
